студзень 1 |
105 гадоў назад у Смаленску абвешчана Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (БССР) са сталіцай у Мінску. У склад рэспублікі павінны ўвайсці Мінская, Магілёўская, Гродзенская губерні поўнасцю, Віцебская губерня без Дзвінскага, Рэжыцкага і Люцынскага паветаў, а таксама частка тэрыторыі Смаленскай губерні, населенай пераважна беларусамі. 3 лютага 1919 года тэрыторыі Віцебскай, Смаленскай і Магілёўскай губерняў перададзены Расіі |
студзень 4 |
155 гадоў назад нарадзіўся Ядвігін Ш (А.І.Лявіцкі, 1869 - 1922), адзін з пачынальнікаў беларускай прозы, публіцыстыкі, драматургіі |
студзень 12 |
35 гадоў назад у СССР прайшоў перапіс насельніцтва, паводле якога ў Беларусі было 10 200 200 чалавек, на 01.01.2023 у Беларусі было 9 200 617 чалавек -- гэта 0,1% агульнай колькасці насельніцтва планеты |
студзень 15 |
65 гадоў назад у СССР прайшоў перапіс насельніцтва, паводле якога ў Беларусі было 8 054 648 чалавек |
студзень 16 |
105 гадоў назад ЦК РКП (б) прыняў пастанову пра ўваход Віцебскай, Магілёўскай і Смаленскай губерняў у склад РСФСР і рэкамендаваў стварыць Літоўска-Беларускую ССР |
студзень 16 |
105 гадоў з дня нараджэння Уладзіміра Алоўнікава (1919 - 1996), беларускага кампазітара, народнага артыста Беларусі |
студзень 24 |
85 гадоў назад (1939) у Мінску заснавана і адкрыта Дзяржаўная карцінная галерэя (з 1993 года – Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь) |
студзень 26 |
30 гадоў назад (1994) у Маскве памёр Алесь Адамовіч (1927 - 1994), пісьменнік, грамадскі дзеяч |
студзень 27 |
Міжнародны дзень памяці ахвяр Халакоста |
люты 6 |
110 гадоў з дня нараджэння Аркадзя Куляшова (1914 - 1978), народнага паэта Беларусі |
люты 8 |
110 гадоў з дня нараджэння Валянціна Таўлая (1914 - 1947), паэта, літаратуразнаўца, дзеяча нацыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Беларусі |
люты 13 |
200 гадоў назад у Маскве надрукаваны “Белорусский архив древних грамот” – першы зборнік дакументаў па гісторыі беларускіх зямель |
люты 15 |
120 гадоў з дня нараджэння Ларысы Александроўскай (1904 - 1980), спявачкі, рэжысёра, народнай артысткі СССР |
люты 21 |
Міжнародны дзень матчынай мовы |
люты 23 |
105 гадоў назад (1919) у Маскве Беларускі нацыянальны камісарыят і Маскоўская беларуская секцыя РКП(б) стварылі асветны клуб “Беларус” |
люты 23 |
У 1944 годзе Генеральны камісар акупаванай немцамі Беларусі даў дазвол на арганізацыю Беларускай Краёвай Абароны |
люты 24 |
445 гадоў таму назад (1579) мястэчка Мір атрымала магдэбургскае права |
люты 24 |
185 гадоў назад адбыўся Полацкі царкоўны сабор, які ліквідаваў уніяцкую царкву на Беларусі |
люты 25 |
105 гадоў назад (1919) Выканаўчы камітэт Мінскага Савета рабочых і сялянскіх дэпутатаў прыняў рашэнне аб стварэнні Дзяржаўнага ўніверсітэта ў Мінску |
люты 27 |
105 гадоў назад створаны ўрад Літоўска-Беларускай ССР са сталіцай у Вільні |
сакавiк 1 |
460 гадоў першай друкаванай у Маскве Іванам Фёдаравым і Пятром Мсціслаўцам кнізе “Апостал” |
сакавiк 1 |
95 гадоў з дня нараджэння Еўдакіі Лось (1929 - 1977), беларускай паэтэсы |
сакавiк 7 |
100 гадоў назад (1924) прынята пастанова Прэзідыума ЦВК СССР “Аб аб’яднанні ў складзе Беларускай ССР усіх тэрыторый Савецкага Саюза з большасцю беларускага насельніцтва” (да БССР далучаны шэраг паветаў Віцебскай, Гомельскай і Смаленскай губерняў) |
сакавiк 8 |
110 гадоў з дня нараджэння Зяльдовіча Якава Барысавіча (1914 – 1987), фізіка-тэарэтыка, акадэміка Акадэміі навук СССР, тройчы Героя Сацыялістычнай Працы |
сакавiк 9 |
210 гадоў з дня нараджэння Тараса Шаўчэнкі (1814 - 1861), украінскага паэта і мастака. У 1829-1831 гг. жыў у Вільні. Падтрымліваў беларускі рух |
сакавiк 22 |
160 гадоў назад (1864) у Вільні на Лукішскім пляцы павешаны Кастусь Каліноўскі (1838 - 1864), кіраўнік нацыянальна-вызваленчага паўстання. Магіла знаходзіцца паблізу вежы Гедыміна |
сакавiк 24 |
230 гадоў назад (1794) пачалося вызваленчае паўстанне на чале з Тадэвушам Касцюшкам (1746 - 1817) |
сакавiк 31 |
70 гадоў з часу адпраўкі (1954) першай групы моладзі Беларусі ў Казахстан на асваенне цалінных зямель |
красавiк 7 |
110 гадоў з дня нараджэння Мазурава Кірылы Трафімавіча (1914 – 1989), дзяржаўнага і партыйнага дзеяча Беларусі і СССР |
красавiк 14 |
200 гадоў назад (1824) пачалося будаўніцтва Аўгустоўскага канала, які злучыў басейны Нёмана і Віслы |
красавiк 17 |
160 гадоў назад (1864) пачала сваю дзейнасць Віленская археаграфічная камісія, якая займалася зборам і выданнем дакументаў па гісторыі Беларусі і Літвы (існавала да 1915 г.) |
красавiк 17 |
125 гадоў з дня нараджэння Лідзіі Ржэцкай (1899 - 1977), беларускай актрысы, народнай артысткі СССР, народнай артысткі Беларусі |
красавiк 21 |
185 гадоў з дня нараджэння Мадэста Мусаргскага (1839 - 1957), рускага кампазітара |
красавiк 21 |
105 гадоў назад польскія войскі занялі Вільню |
красавiк 24 |
230 гадоў назад (1794) паўстанцы пад кіраўніцтвам Якуба Ясінскага (1761 – 1794) вызвалілі Вільню ад расійцаў, абвешчана Найвышэйшая рада – часовы ўрад Вялікага княства Літоўскага |
красавiк 24 |
80 гадоў з дня нараджэння Зянона Пазняка, беларускага палітыка і грамадскага дзеяча, археолага, мастацтвазнаўцы, пісьменніка і паэта, аднаго з заснавальнікаў «Мартыралогу Беларусі» (1988) і Беларускага Народнага Фронту «Адраджэнне» (1989—1999) |
травень 5 |
105 гадоў з дня нараджэння Станіслава Манюшкі (1819 - 1872), польскага і беларускага кампазітара, дырыжора, педагога |
травень 6 |
225 гадоў з дня нараджэння Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна (1799 – 1837) |
травень 7 |
Радаўніца, спрадвечнае свята, дзень сустрэчы роду |
травень 7 |
230 гадоў назад (1794) выдадзены Паланецкі універсал Тадэвуша Касцюшкі (1746 - 1817) – спроба рэфармавання становішча сялян у Рэчы Паспалітай |
травень 11 |
125 гадоў з дня нараджэння Глеба Глебава (Сарокіна, 1899 - 1967), беларускага акцёра, народнага артыста СССР, народнага артыста Беларусі |
травень 24 |
Дзень славянскага пісьменства і культуры |
травень 24 |
120 гадоў з дня нараджэння Адама Русака (1904 – 1987), беларускага паэта |
чэрвень 1 |
220 гадоў з дня нараджэння Міхаіла Глінкі (1804 - 1857), рускага кампазітара, заснавальніка рускай класічнай музыкі |
чэрвень 5 |
Дзень памяці Еўфрасінні Полацкай |
чэрвень 19 |
100 гадоў з дня нараджэння Васіля Быкава (1924 - 2003), народнага пісьменніка Беларусі |
чэрвень 23 |
230 гадоў назад Расія ўвяла “мяжу габрэйскай аседласці”, у якую ўваходзілі Полацкая, Магілёўская і Мінская губерніі |
чэрвень 23 |
80 гадоў ад пачатку Беларускай аперацыі 1944 г. “Баграціён”, адной з найбуйнейшых наступальных аперацый Савецкай Арміі ў Вялікую Айчынную вайну па вызваленню Беларусі |
лiпень 1 |
455 гадоў назад (1569) заключана Люблінская ўнія – урачыстае абвяшчэнне пра аб’яднанне на аснове роўнасці Каралеўства Польскага і Вялікага княства Літоўскага ў федэратыўную дзяржаву – Рэч Паспалітую |
лiпень 3 |
80 гадоў назад (1944) у Мінск пасля цяжкіх баёў увайшлі войскі Савецкай Арміі |
лiпень 7 |
160 гадоў назад (1864) у Маладзечне адкрылася настаўніцкая семінарыя, адна з першых у Расійскай імперыі |
лiпень 10 |
30 гадоў назад (1994) першым Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь абраны Аляксандр Лукашэнка |
лiпень 11 |
90 гадоў з дня нараджэння Віктара Вуячыча (1934 - 1999), беларускага эстраднага спевака, народнага артыста Беларусі |
лiпень 17 |
105 год назад Урад Літоўска-Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі спыніў сваю дзейнасць |
лiпень 18 |
115 гадоў з дня нараджэння Грамыкі Андрэя Андрэевіча (1909 – 1989), савецкага дзяржаўнага і партыйнага дзеяча, двойчы Героя Сацыялістычнай Працы, ураджэнца Беларусі |
лiпень 24 |
90 гадоў з дня нараджэння Гарбука Генадзя Міхайлавіча (1934 - 2018), беларускага акцёра, народнага артыста Беларусі |
лiпень 25 |
40 гадоў назад памёр Уладзімір Караткевіч (1930 - 1984), народны пісьменнік Беларусі |
лiпень 31 |
80 гадоў назад (1944) НКУС пачаў маштабную аперацыю па знішчэнні ў Беларусі збройнага антысавецкага падполля. За год было арыштавана амаль сто тысяч чалавек, пры супраціўленні забіта каля 3 200 беларускіх грамадзян |
жнiвень 8 |
105 гадоў назад пачалася акупацыя Мінска польскімі войскамі (доўжылася да 11.07.1920) |
жнiвень 31 |
575 гадоў назад (1449) падпісана пагадненне паміж вялікім князем ВКЛ Казімірам IV і вялікім князем маскоўскім Васілём ІІ Цёмным, вынікам якога стаў працяглы перыяд мірнага развіцця Вялікага княства Літоўскага (да канца ХV стагоддзя) |
жнiвень 31 |
465 гадоў назад (1559) Лівонскі ордэн перайшоў пад пратэктарат Вялікага княства Літоўскага |
жнiвень 31 |
70 гадоў з дня нараджэння Аляксандра Лукашэнкі (1954), Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь |
верасень 1 |
Дзень беларускага пісьменства |
верасень 10 |
95 гадоў з дня нараджэння Яўгена Глебава (1929 - 2000), кампазітара, педагога, народнага артыста Беларусі, народнага артыста СССР |
верасень 17 |
85 год назад савецкія войскі перайшлі мяжу з Польшчай і да 25 верасня занялі тэрыторыю Заходняй Беларусі разам з Вільняй і Беластокам (14.11.1939 Заходняя Беларусь афіцыйна ўключана ў склад БССР) |
верасень 29 |
490 гадоў з дня уводу ў дзеянне Першага Статута Вялікага княства Літоўскага (1529) , аднаго з першых у Еўропе сістэматызаваных збораў законаў па ўсіх галінах тагачаснага права |
кастрычнiк 10 |
230 гадоў назад (1794) пад Мацяёвіцамі (цяпер Польшча) паўстанцы пацярпелі паражэнне ад расійскіх войскаў, цяжка паранены Касцюшка ўзяты ў палон |
кастрычнiк 10 |
85 гадоў таму (1939) па «Дамове аб перадачы Літоўскай Рэспубліцы горада Вільні і Віленскай вобласці і аб узаемадапамозе паміж Савецкім Саюзам і Літвой» ад 10.10.1939 была перададзена Літве большая частка Віленскага краю (тэрыторыя ў 6 909 км² з 490 тыс. жыхароў) |
кастрычнiк 14 |
125 гадоў назад нарадзіўся Адам Бабарэка (1899 - 1938), беларускі пісьменнік |
кастрычнiк 26 |
65 гадоў назад нарадзіўся Анатоль Сыс (1959 - 2005), беларускі паэт |
кастрычнiк 28 |
140 гадоў з дня нараджэння Фларыяна Ждановіча (1884 - 1937), беларускага акцёра, рэжысёра, тэатральнага дзеяча |
кастрычнiк 29 |
35 гадоў назад (1989) у Курапатах прайшоў шматтысячны мітынг памяці ахвяраў сталінскага генацыду |
лiстапад 2 |
Дзяды, спрадвечнае свята, дзень памінання памерлых |
лiстапад 2 |
115 гадоў з дня нараджэння Максіма Лужаніна (сапр. Каратай Аляксандр Амвросьевіч, 1909 – 2001), беларускага паэта, празаіка, кінадраматурга, перакладчыка, заслужанага дзеяча мастацтваў Беларусі, заслужанага дзеяча культуры Польшчы |
лiстапад 5 |
85 гадоў назад (1939) у Дзяржаўным тэатры оперы і балета Беларусі адбылася прэм’ера першага беларускага савецкага балета “Салавей” М.Я. Крошнера |
лiстапад 10 |
275 гадоў з дня нараджэння Радзівіла Мацея (1749 – 1800), дзяржаўнага дзеяча Вялікага княства Літоўскага, кампазітара, драматурга |
лiстапад 16 |
110 гадоў з дня нараджэння Язэпа Семяжона (Іосіф Семяжонаў, 1914 - 1990), беларускага перакладчыка, крытыка, празаіка, паэта |
лiстапад 24 |
110 гадоў з дня нараджэння Зімяніна Міхаіла Васілевіча (1914 – 1995), партыйнага і дзяржаўнага дзеяча Беларусі і СССР, Героя Сацыялістычнай Працы |
лiстапад 30 |
125 гадоў з дня нараджэння Міхася Лынькова (1899 - 1975), народнага пісьменніка Беларусі |
снежань 5 |
30 гадоў назад (1994) на нарадзе лідэраў АБСЕ ў Будапешце ЗША, Вялікабрытанія і Расія гарантавалі Беларусі, Украіне і Казахстану бяспеку і тэрыторыяльную цэласць |
снежань 12 |
395 гадоў з дня нараджэння Сімяона Полацкага (Пятроўскі-Сітніяновіч Самуіл Гаўрылавіч, (1629 - 1680), беларускага паэта, драматурга, перакладчыка, педагога, рэлігійнага і грамадскага дзеяча |
снежань 12 |
45 гадоў з часу адкрыцця (1979) у Раўбічах музея беларускага мастацтва – філіяла Мастацкага музея БССР (цяпер філіял Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь) |
снежань 13 |
130 гадоў назад (1894) у Познані (цяпер Польшча) выйшаў паэтычны зборнік “Смык беларускі” Францішка Багушэвіча |
снежань 13 |
105 гадоў назад у Мінску адбыўся сход Рады Беларускай Народнай Рэспублікі, у выніку яе расколу былі ўтвораны Найвышэйшая рада БНР (старшыня Язэп Лёсік) і Народная рада БНР (старшыня Пётр Крачэўскі) |
снежань 16 |
225 гадоў з дня нараджэння Яна Баршчэўскага (1799 – 1851), пісьменніка, фалькларыста, выдаўца, аднаго з пачынальнікаў новай беларускай літаратуры |
снежань 17 |
100 гадоў з часу стварэння (1924) Беларускага дзяржаўнага ўпраўлення па справах кінематаграфіі і фатаграфіі (Белдзяржкіно) (у 1928 г. у Ленінградзе створана студыя мастацкіх фільмаў “Савецкая Беларусь”, з 1939 г. працуе ў Мінску, з 1946 г. мае назву “Беларусьфільм”, з 1997 г. Нацыянальная кінастудыя “Беларусьфільм”) |
снежань 22 |
760 гадоў назад (1264) падпісаны мірная і гандлёвая дамовы Полацка з горадам Рыга і Лівонскім ордэнам |
снежань 24 |
240 гадоў з дня нараджэння Даленгі–Хадакоўскага Зарыяна Якаўлевіча (сапр. Чарноцкі Адам) (1784 – 1825), славяназнаўца, аднаго з пачынальнікаў беларускай, польскай, рускай, украінскай археалогіі, старажытнай гісторыі, фалькларыстыкі, этнаграфіі, дыялекталогіі |
снежань 24 |
120 гадоў з дня нараджэння Алеся Дудара (1904 - 1937), беларускага пісьменніка, аднаго з заснавальнікаў беларускага літаратурна-мастацкага аб’яднання “Маладняк” |
снежань 25 |
180 гадоў з дня нараджэння Талаша Васіля Ісакавіча (1844 – 1946), удзельніка партызанскага руху ў Беларусі ў гады грамадзянскай і Вялікай Айчыннай войнаў |
снежань 27 |
165 гадоў з дня нараджэння Лазара Замэнгофа (1859 - 1817), лекара, вынаходніка мовы эсперанта (вучыўся ў Маскве і Варшаве, жыў некаторы час у Гродне) |
снежань 27 |
105 гадоў з дня нараджэння Галіны Макаравай (1919 - 1993), беларускай актрысы, народнай артысткі Беларусі, народнай артысткі СССР |
снежань 29 |
90 гадоў з дня нараджэння Віктара Тарасава (1934 - 2006), беларускага акцёра, народнага артыста СССР |